Πρωτότυπο ποίημα:"Bonedog"(ανέκδοτο)της Eva H.D.2015
[Όπως ακούγεται στην ταινία i'm thinking of ending things του Τσάρλι Κάουφμαν.]
ΟΣΤΕΪΝΟΣ ΣΚΥΛΟΣ
Το να γυρίζεις σπίτι είναι φριχτό.
Είτε τα σκυλιά σού γλείφουν
το πρόσωπο είτε όχι· είτε έχεις
μια γυναίκα, είτε μια γυναικόμορφη
μοναξιά να σε περιμένει,
το να γυρίζεις σπίτι είναι φριχτά μοναχικό,
τόσο που σκέφτεσαι ακόμη και την
αποπνικτική βαρομετρική πίεση
από εκεί που μόλις ήρθες,
με συμπάθεια —
γιατί είναι όλα χειρότερα
απ' τη στιγμή που γυρνάς σπίτι.
Σκέφτεσαι τα παράσιτα
να κολλάνε στους μίσχους
του γρασιδιού, ατέλειωτες
ώρες στο δρόμο, βοήθεια
οδική και παγωτά και
τα αλλόκοτα σχήματα
των σύννεφων και τις
σιωπές,
με λαχτάρα —
γιατί δεν ήθελες
να γυρίσεις.
Το να γυρίζεις σπίτι είναι απλά
αφόρητο, και οι σπιτίσιες
σιωπές και τα σύννεφα
δεν συμβάλλουν παρά
μόνο στην ολική
δυσφορία. Τα σύννεφα,
ό,τι πια κ' αν σημαίνουν,
είναι στην πραγματικότητα
ύποπτα, φτιαγμένα από
διαφορετικό υλικό
απ' όσα άφησες πίσω.
Κ' εσύ ο ίδιος, κομμένος
από κάποιο άλλο
ύφασμα συννεφένιο,
έχοντας γυρίσει, απομεινάρι,
κακόδεχτος από το σεληνό-
φως, λυπημένος που γύρισες,
μπόσικος σ' όλα τα λάθος
σημεία, ρούχα κουρέλια, κουρελόπανα,
κουρελιασμένος.
Γυρίζεις σπίτι
προσσεληνωμένος, ξένος,
η βαρυτική έλξη τής γης
σαν με διπλή προσπάθεια τώρα
να σου τραβάει τα κορδόνια
ως που να λυθούν, και οι ώμοι σου
να χαράζουν πιο βαθιά τα δίστιχα
της δυστυχίας στο πρόσωπό σου,
γυρίζεις
σπίτι τρίσβαθος
πηγάδι ξερό,
ενωμένο με το αύριο
με μία εύθραυστη κλωστή από
τέλος πάντων:
ξεφυσάς
μπρος στην επέλαση
ολόιδιων ημερών, η μία
-ας είναι έτσι- μετά
την άλλη.
Τέλος πάντων,
έχεις γυρίσει, ο ήλιος
ανεβοκατεβαίνει
σαν μια κουρασμένη πουτάνα,
ο καιρός ακίνητος
σαν άκρο σπασμένο
καθώς εσύ απλώς
γερνάς.
Τίποτα δεν κινείται
παρά μόνο οι παλίρροιες
του αλατιού στο κορμί σου.
Η όρασή σου θολώνει
κ' εσύ ορίζοντας
τη μέρα σου, μεγάλη
γαλάζια φάλαινα, ένα
σκοτάδι σκελετικό·
έχεις επιστρέψει
με όραση ακτίνων Χ·
τα μάτια σου έχουν γίνει
ένας λιμός.
Επιστρέφεις
με τα μεταλλαγμένα σου δώρα
σ' ένα σπίτι από κόκκαλα.
Ό,τι βλέπεις τώρα,
τα πάντα
κόκκαλα.
__________________________________________________________
Μετάφραση στα ελληνικά:
άρης φίλιππας
- Η Eva H.D. είναι Καναδή ποιήτρια που ζει και εργάζεται στο Τορόντο. Από τις εκδόσεις Mansfield Press έχουν κυκλοφορήσει οι ποιητικές της συλλογές «Rotten Perfect Mouth» (2015) και «Shiner» (2016). Το ποίημά της «38 Michigans» από την πρώτη της συλλογή κέρδισε το Montreal International Poetry Prize με την ψήφο της Eavan Boland, ενώ το παραπάνω συμπεριλήφθηκε από τον Charlie Kaufman στην ταινία του, «i'm thinking of ending things» (2020). Το 2015 ξεκίνησε να μεταφράζει στα αγγλικά το μυθιστόρημα του Βασίλη Αλεξάκη «Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα» (πρωτότυπη έκδοση στα γαλλικά).
- Ο τίτλος του ποιήματος (Bonedog) ήταν μάλλον το δυσκολότερο σημείο μεταφραστικά. Και αυτό διότι στα αγγλικά, bonedog είναι μια άλλη ονομασία για το spiny dogfish, ήτοι ένα είδος σκυλόψαρου που στα ελληνικά ονομάζεται Ακανθίας. Μη έχοντας στη διάθεσή μου πραγματολογικά στοιχεία (πρόκειται άλλωστε για ένα ανέκδοτο ποίημα), θεώρησα, διαβάζοντας κ' ερμηνεύοντάς το, ότι ο -κατά τ' άλλα συμπαθέστατος- Ακανθίας δεν είχε, μάλλον, εδώ, κάποια σχέση. Ένα άλλο μέρος που βρήκα αυτό τον όρο ως έχει, είναι στο βιντεοπαιχνίδι Kenshi, όπου «bonedog» είναι αυτό εδώ το πρόσχαρο πλασματάκι. Καίτοι δεν αποκλείεται η ποιήτρια να το πήρε από εκεί (δεν θα μάθουμε ποτέ), παραμένει και πάλι αμετάφραστο. Το πιο πιθανό είναι, βέβαια, να πρόκειται απλώς για μια λεξιπλασία, με αφηρημένη ή μεταφορική σημασία, ένα ποιητικό portmanteau αν θέλετε, η πρόσληψη τού οποίου να επαφίεται στη δημιουργική φαντασία του αναγνώστη. Αποδόσεις του τίτλου ποιητικές εξ όσων γνωρίζω δεν υπάρχουν άλλες, παρά μόνον «υποτιτλικές» από τους μεταφραστές του Νέτφλιξ, όπου, με μια γρήγορη ματιά, στα ελληνικά το είδα ως «Αδηφάγος» (δεν έχω ιδέα από πού), στα ιταλικά ως «Ossa di cane» (Κόκκαλα του σκύλου), στα ισπανικά ως «Perro de hueso» (Σκύλος από κόκκαλα), ενώ στις υπόλοιπες γλώσσες διατηρείτο ο πρωτότυπος τίτλος. Η πρώτη μου σκέψη ήταν να το μεταφράσω αυτούσιο και ως μία λέξη (κάποιο «κοκκαλόσκυλο» πχ. και ό,τι ήθελε ας γίνει), όμως θεώρησα πως ακούγεται γελοίο, και έτσι αποφάσισα να το αφήσω κ' εγώ αμετάφραστο. Μία που το έκανα και μία που το μετάνιωσα. Κι αυτό γιατί η μετάφραση δεν είναι παρά ένας πόλεμος ερμηνευτικός μεταξύ ποιητή και μεταφραστή, απ' τον οποίο κερδισμένη βγαίνει μόνον η ποίηση. Άρα κ' εγώ, μη αποδεχόμενος την ήττα μου, αποφάσισα να συνομιλήσω με τον σκύλο μου και να μου πει εκείνος τι νομίζει. Και ο σκύλος μου, σοφότερος ως είναι από εμένα, θυμήθηκε εκείνο το ποίημα της Σύλβια Πλαθ στη μτφρ. της Κατερίνας Ηλιοπούλου που έλεγε «ένα φως οστέινο, λευκό σαν θάνατος / πίσω από κάθε πράγμα», και σε άψογα σκυλίσια μού απεφάνθη: «Οστέινος σκύλος! Αυτός είναι ο τίτλος που ψάχνεις». Δεν μπορώ λοιπόν να μην τον ευχαριστήσω για την πολύτιμη βοήθειά του.
- Ο στίχος «κακόδεχτος απ' το σεληνόφως» προέρχεται απ' το Όνειρο Θερινής Νυκτός του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, και τον απευθύνει ο Όμπερον στην βασίλισσα Τιτάνια: "Ill met by moonlight, proud Titania". Στα ελληνικά έχει αποδοθεί με πολλούς τρόπους: «κακότυχα βρεθήκαμε στο φεγγαρόφως», «κακό φεγγαραντάμωμα» κ.ο.κ., ενώ ο Ε. Μπελιές το θέλει ως: «ό,τι χειρότερο! εσέναν' έπρεπε να δω στο φεγγαρόφως!». Προτίμησα να διατηρήσω την μορφή επιθέτου στο ποίημα, και μετά από διάφορες αμφίβολες δοκιμές (κακοανταμωμένος, ακαλωσόριστος κ.ά), κατέληξα στο «κακόδεχτος» που είναι πιο δόκιμο, ηχεί σωστότερα και προσιδιάζει περισσότερο στο πνεύμα του στίχου.
~
Tags: Eva H. D. Haralampidis Doherty Εύα Χαραλαμπίδη Bonedog Thinking Ending Things Charlie Kaufman Τσάρλι Κάουφμαν Σινεμά Αγγλική Ποίηση Καναδάς Τορόντο 38 Michigans Rotten Perfect Mouth Shiner
